توسط پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی، هفتمین سمینار علمی-تخصصی نوروزی برگزار شد

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، دکتر جواد براتی، رئیس پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی در این سمینار تصریح کرد: داده‌ها در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی اثرگذار هستند.

وی عنوان کرد: برنامه‌ریزی در گردشگری با پیش بینی شروع خواهد شد و مبنای پیش‌بینی‌ها  در این صنعت مدل سازی رفتار گردشگر است.

وی با اشاره به اینکه انگیزه و تمایلات گردشگران مدل سازی در صنعت گردشگری را تعیین می‌کند، عنوان کرد: در طی سال‌های گذشته داده‌های گردشگری هر چند ناقص می‌باشند اما وضعیت آنها برای تحلیل بهرت شده است.

تولید و انتشار آمار و اطلاعات حوزه گردشگری از نیازهای مهم بخش فرهنگی کشور است

در ادامه این سمینار، دکتر زهره چیت ساز، رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران گفت: تولید و انتشار آمار و اطلاعات حوزه گردشگری از نیازهای مهم بخش فرهنگی کشور است.

وی بیان کرد: اولین آمارگیری ملى در حوزه گردشگری در سال 1387 در سطح کشور به اجرا در آمد؛ تا قبل از این آمارگیری، اطلاعات منسجم و قابل اعتمادی در حوزه گردشگران ملى وجود نداشته است و در برخی موارد آمار رسمى بازدیدکنندگان از موزه ها و بناهای تاریخی تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سالنامه های آماری انتشار یافته است.

وی ادامه داد: در سال 1400 طبق برنامه‌ریزی‌های قبلی انجام شده، به منظور تهیه حساب اقماری گردشگری، طرح گردشگران ملی به صورت ماهانه و برای 12 ماه سال به اجرا در آمد. در این سال با توجه شیوع ویروس کرونا زندگی بشری از جنبه های مختلفی تحت تأثیر قرار گرفت. اعمال قرنطینه ، محدودیت‌های سفر و فاصله‌گذاری اجتماعی، افت شدیدی را در زمینه گردشگری باعث شد. این مسأله در نتایج این طرح نیز به خوبی قابل مشاهده است. به گونه‌ای که در تمام جنبه‌های سفر (تعداد، نوع، هزینه و...) کاهش زیادی نسبت به اجراهای فصلی سال‌های قبل از آن داشته است.

رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران به انواع گردشگری در کشور اشاره و  تصریح کرد: گردشگری داخلی، گردشگری بومی، گردشگری ورودی، گردشگری خروجی و گردشگری ملی از جمله انواع گردشگری می‌باشند.

چیت ساز به وضعیت سفر خانوارها در طی سال‌های 95 تا 1403 اشاره کرد و افزود: درصد خانوارهای سفر رفته در طی سال‌های 95 تا 98 از 57 درصد تا 66 درصد متغیر بوده است که این میزان در سال 1403 به 52 درصد کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه در طی این سال‌ها، بیشترین سفرهای بومی مربوط به سفرهای بدون اقامت شبانه بوده است، ادامه داد: حدود 70 درصد سفرهای بومی با هدف دیدار و دوستان و بستگان و گردش و تفریح بوده و پس از آن درمان با 15 درصد، زیارت 5 درصد و بقیه اهداف 10 درصد بوده است.

به گفته وی، خراسان رضوی، مازندران، گیلان، تهران، فارس و اصفهان در بهار سال گذشته مقصد سفرهای بومی بوده‌اند، همچنین در این مدت بیشترین نفر شب اقامت سفرهای بومی به ترتیب مربوط به استان‌های خراسان رضوی، تهران، مازندران، گیلان، فارس و اصفهان بوده است.

وی با اشاره به اینکه 5 شهر مقصد در بهار سال گذشته، شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز بوده‌اند، اظهار کرد: در این مدت، خانه آشنایان و بستگان، ویلا و آپارتمان‌های اجاره‌ای و ویلا و آپارتمان‌های شخصی نیز بیشترین مکان اقامت سفرهای بومی بوده است.

به گفته رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران، 70 درصد وسیله نقلیه مورد استفاده در سفرهای بومی مربوط به وسایل نقلیه شخصی بوده است و وسایل نقلیه سواری کرایه و شخصی متعلق به دیگران در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

چیت ساز با بیان اینکه هزینه سفرهای بومی به ترتیب مربوط به هزینه خوراکی و دخانی، خریدکالا و لوازم برای خانوار و هزینه‌های درمانی و سپس هزینه حمل و نقل و سوغات و اقامت بوده است، خاطرنشان کرد: با وجود کاهش 30 درصدی سفرهای بومی در بهار سال گذشته، هزینه هر سفر بومی یک میلیون تومان بوده است که این میزان نسبت به سال 98 در حدود 7 برابر افزایش یافته است.

در نوروز امسال، 60 درصد زائران و گردشگران در مشهد در اقامتگاه‌های رسمی اقامت داشته‌اند

در این سمینار، علی رهنما، عضو پژوهشی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی به ارائه پژوهشی در خصوص نقش طبقه اجتماعی در انتخاب های نوروزی گردشگران پرداخت و افزود: مشخصات روش شناختی پژوهش با نمونه تصادفی معرف، به صورت مقطعی، در 4 موج در نوروز سال‌های 1401 تا 1404 بوده است.

وی با اشاره به اینکه متوسط اقامت زائران و گردشگران در مشهد در طی این سال‌ها، 5 روز بوده است، بیان کرد: 90 درصد سفرها در طی این مدت به صورت مستقل بوده است.

وی به ترکیب سرانه هزینه زائران و گردشگران در نوروز امسال اشاره و بیان کرد:  23 درصد هزینه زائران و گردشگران در نوروز امسال هزینه حمل و نقل، 24 درصد هزینه اسکان،14 درصد هزینه بازدید از مکان‌های دیدنی، 20 درصد هزینه خرید سوغات و  17 درصد هزینه خرید شخصی از بازار بوده است.

به گفته عضو پژوهشی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی، در نوروز سال جاری، 60 درصد زائران و گردشگران در مشهد در اقامتگاه‌های رسمی، 10 درصد در خانه‌های اجاره‌ای و 8 درصد در منزل اقوام و دوستان اقامت داشته‌اند.

رهنما در ادامه یادآور شد: 66 درصد زائران و گردشگران در نوروز امسال با وسیله نقلیه شخصی، 14 درصد با اتوبوس‌های بین شهری،16 درصد با قطار و 4 درصد با هواپیما به مشهد سفر کرده‌اند.

وی به نحوه جبران هزینه با افزایش هزینه کرد اشاره و اظهار کرد:  در نوروز امسال، 19 درصد زائران و گردشگران برای جبران هزینه‌ها، کاهش مدت اقامت، 26 درصد کاهش یا عدم خرید سوغات، 24 درصد کاهش هزینه‌های شخصی و 15 درصد انتخاب محل اسکان ارزانتر  را نسبت به جبران هزینه با افزایش هزینه کرد سفر انتخاب کرده‌اند.

خراسان رضوی یکی از استان‌های مقصد مسافران در طی سال است

در ادامه این سمینار، مهندس رضا صحراگرد، معاون حمل و نقل اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی گفت: بحث‌های آماری یکی از الزامات بخش حمل و نقل است به طوری که در طی سال‌های گذشته با آمارهای دقیق توانسته‌ایم حمل و نقل سنتی را به حمل و نقل نوین تبدیل کنیم.

وی با اشاره به اینکه خراسان رضوی به دلیل وجود بارگاه منور رضوی یکی از استان‌های مقصد مسافران در طی سال است، گفت: در طی نوروز امسال، برای جابه جایی مسافران از 6 هزار اتوبوس، مینی بوس و سواری کرایه استفاده کردیم.

وی به عمر بالای وسایل نقلیه برون شهری استان به دلیل تحریم‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: عمر اتوبوس های برون شهری استان 19 سال، مینی بوس 28 سال و سواری کرایه 12 سال است.

ضرورت شفافیت روش‌شناسی در تولید داده‌های آماری گردشگری

دبیر هفتمین سمینار گردشگری نوروزی پژوهشکده گردشگری گفت: آمارهایی که از سوی برخی نهادها ارائه می‌شود، گاه به دلایلی جامع نیست، مثلا صرفا به آمار ثبتی رجوع شده است. این آمار نیازمند تکمیل، اعتبارسنجی روش های سنجش و تعاریف متغیرها، یا تکمیل و راستی‌آزمایی با داده‌های پیمایشی است. همچنین لازم است به ملاحظات و محدودیت های انواع داده های تولیدشده توسط نهادهای مختلف توجه شود.

دکتر ندا رضوی‌زاده در در هفتمین سمینار گردشگری نوروزی پژوهشکده گردشگری افزود: اگر قرار است آمار کامل‌تری داشته باشیم، این همکاری‌ها باید به ‌صورت متقابل بین نهادهای مرتبط اجرایی و علمی شکل بگیرد، برای مثال دستگاه های استانی ذی ربط، نهادهای پژوهشی استان و مرکز آمار ایران.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی اضافه کرد: هم‌اکنون بیشتر آماری که از گردشگری داریم، فاقد اطلاعات نرم و کیفی است، به این معنی که داده‌های موجود بیشتر کلی و فاقد جزییات است. مثلا تعداد گردشگران اعلام می شود، اما درباره کیفیت سفر، اقامت، ایمنی، تجربه گردشگران، گونه های سفر، گونه شناسی گردشگران و بخشبندی بازار گردشگری اطلاعات و جزییات چندانی در دست نیست. در حالی که همین جزییات و کیفیات است که می تواند به کار برنامه ریزی و سرمایه گذاری بیاید. و همین جزییات است که در مقاصد مختلف تفاوت ایجاد می کند و مثلا مشهد را با چهارمحال و بختیاری یا با چابهار و سایر مقاصد متفاوت می کند.

رضوی‌زاده با اشاره به تولید هدفمند و کاربردی آمار اظهار کرد: گاهی برخی از آمارها به دلایل خاصی به شکل خاصی منتشر می شود که خیلی دقیق نیست و حتی ممکن است به فضای سرمایه‌گذاری یا مدیریت اجرایی سیگنال‌های غلط بدهد. مشخص نیست این روایت‌ها با چه هدفی ساخته شده‌اند؛ شاید برای دریافت منابع بیشتر یا دسترسی به تسهیلات و نیات دیگر، اما به هر حال آمار غیردقیق  منجر به تخصیص اشتباه منابع و نهایتا اتلاف منابع می شود.

وی همچنین به موضوع «تناقض در آمارها» پرداخت و تصریح کرد: معمولا هر مجموعه، داده را بر اساس نیاز خود تولید می‌کند و این باعث می‌شود گاهی آمارها با هم قابل مقایسه نباشند. به عنوان مثال داده‌ای که اداره کل راهداری تولید می‌کند با داده اداره کل میراث یا مرکز آمار تفاوت داشته باشد. اگرچه استانداردسازی تعاریف باید مد نظر نهادهای مختلف قرار گیرد، اما حتی در شرایطی که داده ها از منابع مختلف گردآوری شده و تعاریف مختلف برای سنجش مورد استفاده قرار گرفته، ضرورت دارد منبعی که آمار را منتشر میکند روش‌شناسی خود را شفاف کند، یعنی دقیق توضیح دهد این داده چه چیزی را و چه طور اندازه گیری کرده؛ چرا که این مورد هم برای بخش عمومی و هم برای بخش خصوصی مهم است تا بتواند داده ها را به طور کارآمد و بهره وری به کار ببرد.

دبیر سمینار اظهار داشت: هفتمین سمینار علمی تخصصی گردشگری نوروزی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی برای هفتمین سال متوالی با عنوان «گردشگری داده محور: تولید و کاربرد آمار در سیاست گذاری» برگزار می شود. این سلسله سمینارها (علاوه بر سایر سمینارها و نشست های تخصصی پژوهشکده) بر مبنای یک نیاز عینی طراحی شدند؛ برای این که: اولا، کمک کنند به تقویت پیوندهای خبرگان و صاحبان نظر و تجربه، اعم از فعالان و ذینفعان صنعت گردشگری در بخش خصوصی، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان و کارگزاران در بخش عمومی، و اساتید و پژوهشگران. ثانیا، پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی، به عنوان یک نهاد پژوهشی، طرح بحث های موضوعی و به‌روز و مرتبط با فضای اقتصادی و اجتماعی کشور داشته باشد، و فضایی آرام و تخصصی و پژوهشی با مشارکت خود فعالان و مدیران بخش عمومی و خصوصی و دانشگاهیان فراهم کند. برای این که سرمایه گذاری، تخصیص منابع و برنامه‌ریزی ها چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی رویکرد شواهدمحور قوی‌تری پیدا کند، و در واقع بتوانیم به توسعه کمیت و کیفیت گردشگری بر مبنای شواهد کمک کنیم.

وی اظهار امیدواری کرد سمینار هفتم نیز، همچون سمینارها و نشست های پیشین پژوهشکده، هم پیوندهای سه ضلع صنعت،‌ دولت و نهاد پژوهش را تقویت کند و هم باب تبادل نظر شواهدمحور و مداقه‌های جدی‌تر را بین همه فعالان و کارگزاران درباره برنامه ریزی و توسعه با کیفیت و دسترس‌پذیر گردشگری برای عموم باز کند.