«نشست تحلیل فرایندی مهاجرت نخبگان علمی» برگزار شد

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، در این نشست که عصر روز گذشته 2 دی ماه در محل سالن اجتماعات پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، دکتر زینب فاطمی امین، پژوهشگر اجتماعی گفت: یکی از وظایف اصلی نهادهای جامعه و دستگاه‌های اجرایی از مجموعه راهبردهای کلان سند راهبردی کشور درامورنخبگان، زمینه سازی برای افزایش میزان اثرگذاری نخبگان در جامعه است.

وی با اشاره به اینکه خارج شدن نخبگان از چرخۀ اثرگذاری در کشور دو صورت پیداکرده است، عنوان کرد: ازیک طرف، شاهد خروج نخبگان خود از کشور و عدم بازگشت آنان به کشورهستیم و از طرف دیگر، با عدم کارایی نخبگانی که هنوز در داخل کشور به سر می‌برند، مواجه می‌باشیم.

به گفته این پژوهشگر اجتماعی، علی‌رغم برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های جدید، هنوز ظرفیت‌های نهادی لازم که انگیزانندۀ حضور و فعالیت نخبگان و بازگشت آنان به کشور باشد، وجود ندارد.

وی با تاکید بر اینکه، نخبگان و اجتماع علمی نیازمند حمایت نهادی هستند و امیدوار کردن نخبگان به ماندن در کشور، مستلزم مهیا شدن زیرساخت‌ها می‌باشد، تصریح کرد: با توجه به اینکه کارآمدی افراد یک جامعه به چگونگی تأثیرگذاری نهادهای کارآمد در آن جامعه بستگی دارد، جذب نخبگان و به تبع آن، ارتقای سطح کارآمدی نهادها می‌تواند از جمله پیش شرط‌های توسعه و پیشرفت کشور محسوب گردد.

فاطمی‌امین، محدودیت‌های اطلاعاتی و امنیتی، فعال نبودن انجمن‌های مدنی، محدودیت‌های محیط کاری متناسب با تخصص، پارتی بازی در محل کار، نبوده آینده تحصیلی و آینده شغلی در کشور، عدم تامین مالی و عدم پیشرفت حرفه‌ای و احساس مفید نبودن را از جمله مواردی دانست که منجر به خروج نخبگان از کشور شده است.

وی در خصوص تحلیل فرایند نهادی حقوقی خروج نخبگان از کشور، اظهار کرد: بی‌ثباتی قوانین وضع شده، عدم شفافیت قانونی، بی‌نظمی‌های قانونی، عدم حمایت‌های قانونی، نا امنی حقوق مالکیت فکری، احساس عدم وجود شایسته سالاری، اولویت منفعت شخصی بر قانون و احساس سرخوردگی از جمله این فرایندها است که منجر به خروج نخبگان از کشور می‌شود.

وی به فرایند نهاداقتصادی خروج نخبگان از کشور اشاره و اظهار کرد: اولویت نداشتن پیشرفت اقتصادی کشور در عمل، تحریم‌های اقتصادی، تورم، عدم امنیت سرمایه‌گذاری، عدم حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، عدم توسعه بخش خصوصی، دخالت‌ها و نظارت بیش از حد بخش دولتی، احساس مهم نبودن کارآفرینی و روشن نبودن آینده اقتصادی کشور از جمله این فرایند است.

این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به فرایند نهاد سیاسی خروج نخبگان از کشور، گفت: ضعف مدیریت سیاسی، تحریم‌های سیاسی، بی‌ثباتی سیاسی، عدم شفافیت سیاسی، احساس نا امنی سیاسی و احساس یاس سیاسی از جمله این فرایندها است.

به گفته ‌فاطمی‌امین، تحلیل شرایط نهادی-ساختاری در کشور به لحاظ اثرگذاری بر خروج نخبگان معطوف به مکانیسم‌های  ناکارآمدی نهادی و ناکارآمدی نخبگان در دو سطح کلان و خرد می‌باشد.

همچنین دکتر علی یوسفی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در این نشست گفت: گرفتار شدن در تله ناکارآمدی نهادی از دلایل خروج نخبگان است.

وی با بیان اینکه نارسایی را در فرایندهای نهادی باید جستجو کنیم، اظهار کرد: در نابسامانی و ناکارآمدی نهادهایی باید درست عمل کنن تا میل به مهاجرت نخبگان فراهم نشود.

وی افزود: از یکسو گرفتار در تله‌ و دور باطلی هستیم، چون نهادها ناکارآمدند و خوب عمل نمی‌کنند، نخبگان خود را در گردابی می‌بینند که نه چشم انداز روشنی پیش رو دارند و نه می ‌توانند ظرفیت‌های وجودی خودشان را بروز دهند؛ بنابراین آنها هم در تله ناکارآمدی نهادی گرفتار  و خودشان هم ناکارآمد می شوند.

وی گفت: آدم‌هایی که در شرایط سالم می توانند خیلی کارایی داشته باشند در چنین وضعیت ناکارآمی نهادی، خودشان هم ناکارآمد می‌ شوند؛ و این دو عامل سبب ساز خروج نخبگان می شود.

وی با بیان اینکه آنچه نهادی است جنبه ساختاری پیدا می‌کند و آنچه به رفتار و تشخیص خود نخبه علمی برمی‌گردد، در سطح خرد تحلیل می‌شود، افزود: عمده مسائلی که با آن روبرو هستیم و علل چنین وقایعی همچنان در همین دو سطح بازنمایی می شوند.

وی با بیان اینکه تکیه بر نظام کنش دارم، گفت: شاید نهادها عنوان درست حقوقی، اقتصادی و سیاسی داشتند ولی همه انگار در ساحت سیاسی تعریف شده‌اند. یعنی همه انگار جلوه‌هایی از عملکرد خرده نظام سیاسی‌اند. به یک معنا ریشه این نابسامانی در غلبه سیاسی نهفته است.

وی با بیان اینکه غلبه و سیطره سیاسی و ایدئولوزیک همه شئون زندگی ما را دچار اختلا جدی کرده است؛ گفت: وقتی نظام سیاسی سایه می اندازد بر نظام فرهنگی، نظام اجتماعی و نظام اقتصادی؛ اختلال کلی در همه عرصه ها رقم می زند.

وی با اشاره به غلبه سیاسی و ناکارآمدی عرصه سیاسی که رخ داده است؛ گفت: عملا اقتصاد و منطق اقتصادی، منطق فکر و اندیشه در حوزه فرهنگی و حتی عواطف و احساسات ما در حوزه اجتماع خیلی تحت تاثیر این غلبه قرار گرفته است و جامعه از حالت تعادل خارج شده است.

دکتر یوسفی گفت: غلبه منطق خرده نظام سیاسی بر سایر خرده نظام ها در همه عرصه ها و به ویژه مهاجرت نخبگان، سبب اختلال های جدی در نظام کنش شده است.