«پژوهش»و راه ناهموار آن

پژوهش و تحقیق از ارکان اساسی توسعه و رشد یک جامعه است، ارتباط توسعه پایدار با ساختارهای علمی و پژوهشی جامعه، رابطه‌ای تنگاتنگ دارد که از خلال آن می‌توان از یافته‌ها و نظریات ارزشمند در جهت اهداف ملی بهره‌برداری کرد.

به اعتقاد کارشناسان، پژوهش می‌بایستی در راستای حل مسائل و مشکلات جامعه باشد تا منجر به خروجی مناسب شود، لذا برای این موضوع ارتباط بین مراکز تحقیقاتی و صنعت همیشه مطرح بوده ولی با وجود اهمیت این موضوع، هنوز این ارتباط شکل نگرفته است.

پژوهش‌های انجام شده در کشور، پیشرو نمی‌باشد

 علیرضا صادقی اول شهر، عضو هیات علمی گروه پژوهشی مواد نوین سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، در نشست پژوهشگران این سازمان با موضوع  "پژوهش و فناوری" که به همت خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) و جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، گفت: یکی از مشکلات حوزه پژوهش در کشور این است که ما پژوهش‌های دنباله رو داریم و پژوهش‌های انجام شده پیشرو  نمی‌باشد.

صادقی اول شهر افزود: پژوهش دنباله‌رو بدین معنا است که ایده‌ای که در کشورهای غربی و توسعه یافته ساخته و پرداخته می‌شود، این ایده‌ها در مراکز تحقیقاتی کشور نیز انجام می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه در حوزه پژوهش کشور، به هیچ عنوان حلقه ایده تا محصول را نداریم و از نیمه‌های یک راه به بعد کاری را انجام می‌دهیم، ادامه داد: فراهم آوردن تجهیزات برای افراد تحصیلکرده در مقاطع ارشد و دکتری باعث می‌شود تا آن‌ها ایده پرداز شوند و ایده تبدیل به کارهای تحقیقاتی شود.

 عضو هیات علمی گروه پژوهشی مواد نوین سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، خاطرنشان کرد: نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای جهان سوم علاوه بر اینکه ایده پرداز هم نداریم، در این زمینه از کشورهای غربی هم دنباله‌روی می‌کنیم.

 حوزه پژوهش کشور مبتنی بر بودجه‌های دولتی است

وی ادامه داد: یکی از دلایلی که در کشور، پژوهش پیشرو نداریم به این دلیل است که بخش خصوص به معنای واقعی وارد حوزه پژوهشی نشده است؛ چراکه پژوهش برای این بخش سودآور نیست و حوزه پژوهش کشور ۱۰۰ درصد مبتنی بر بودجه‌های دولتی است.

صنعت کشور یک صنعت استادکاری است

این پژوهشگر با اشاره به اینکه صنعت کشور یک صنعت استادکاری است و صنعت مهندسی نمی‌باشد، گفت: همین دلیل باعث شده است تا صنعت متناسب با الزاماتش، نیازهایش را تامین نماید و به همین دلیل خروجی خوبی نمی‌گیرد.

وی با تاکید بر اینکه مراکز تحقیقاتی نیز متناسب با نیازهای صنعت، خروجی ندارند، بیان کرد: سطح علمی مراکز تحقیقاتی با صنعت مهندسی کشور همخوانی ندارد و عمده خروجی مراکز تحقیقاتی کشور متناسب با صنعت استادکاری است.

نیروی انسانی، مهمترین زیرساخت در مراکز تحقیقاتی کشور است

صادقی اول شهر با بیان اینکه، نیروی انسانی، مهمترین زیرساخت در مراکز تحقیقاتی کشور است، عنوان کرد: این نیروی انسانی در مراکز تحقیقاتی می‌باشد که می‌تواند نیاز سنجی بازار را انجام و پروژه‌یابی نماید.

در زمینه پژوهش، شرایط محور عمل می‌شود

عضو هیات علمی گروه پژوهشی مواد نوین سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: با وجود برنامه‌های توسعه‌ای در کشور، در زمینه پژوهش، شرایط محور عمل می‌شود و آن انسجامی که برای پیشرفت کشور در این برنامه‌ها لحاظ شده است را در عمل مشاهده نکرده‌ایم.

وی عنوان کرد: وقتی ایده‌ای را از کشور دیگری وارد می‌کنیم و می‌خواهیم در کشور بومی نماییم، امکانات و تجهیزات را برای این ایده فراهم نمی‌کنیم و همین موضوع باعث می‌شود تا یک پژوهش در کشور به شکست منجر شود.

توقعاتی که از یک پژوهشگر در کشور دارند، مبتنی بر واقعیت نمی‌باشد

صادقی اول شهر با تاکید بر اینکه توقعاتی که از یک پژوهشگر در کشور دارند، مبتنی بر واقعیت نمی‌باشد، خاطرنشان کرد: با وجود جذب افراد نخبه و متخصص در دانشگاه‌ها، بی‌اثر کردن توانمندی‌های این افراد به عنوان سندروم همه گیر در دانشگاه‌ها تبدیل شده است.

پژوهش‌های کاربردی علوم انسانی را متناسب با استانداردهای روز دنیا انجام ‌دهیم

در ادامه، حامد بخشی، مدیرگروه پژوهشی جامعه شناسی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: در حوزه علوم انسانی تقسیم‌بندی‌هایی صورت می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به علوم انسانی تفهمی و علوم انسانی از نوع مهندسی اشاره نمود.

بخشی با اشاره به اینکه در علوم انسانی تفهمی، اندیشه تولید می‌شود که نتیجه آن پیرو یک مکتب شدن است، افزود: علوم انسانی از نوع مهندسی از دیگر تقسیم‌بندی‌های این حوزه است کشورهایی که در این نوع از علوم انسانی، متمرکز شده‌اند از تکنولوژی و فناوری بالایی برخوردارند و برای کشورهایی که این نوع از علوم انسانی  را وارد می‌کنند، فرهنگ ساز نمی‌باشند.

وی با بیان اینکه ما هم در فلسفه و هم در اقتصاد عموما پیرو غرب هستیم، ادامه داد: دسته دیگری هم از علوم انسانی با هدف کارایی و اثر بخشی، وسیله‌ساز می‌باشند و ما چون در حوزه علوم کاربردی فعالیت می‌کنیم، در این حوزه از علوم انسانی نقش ایفا می‌کنیم.

این جامعه شناس بررسی افزایش بهره‌وری و یا افزایش رضایت شغلی کارکنان یک مجموعه، افزایش رونق گردشگری و... را از نمونه‌های علوم انسانی کاربردی برشمرد و تصریح کرد: بیشتر پژوهش‌های علوم انسانی از این جنس می‌باشند و ما می‌توانیم این نوع از پژوهش‌ها را متناسب با استانداردهای روز دنیا انجام دهیم.

پژوهش‌های حوزه علوم انسانی در دست سازمان‌های دولتی است

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: مساله مهم در حوزه پژوهش‌های علوم انسانی این است که این حوزه در دست سازمان‌های دولتی قرار دارد به ویژه وقتی می‌خواهیم در سطح کلان کاری را انجام دهیم و یا وقتی به یافته‌هایی می‌رسیم که با مصالح موجود در چالش قرار می‌گیرد که نهایتا این نوع یافته‌ها پذیرفته نمی‌شوند.

چالش اصلی پژوهش در کشور، فقدان سرمایه‌گذاری است

بخشی با تاکید بر اینکه، چالش اصلی پژوهش در کشور، فقدان سرمایه‌گذاری است، اظهار کرد: اگر در فعالیت پژوهشی ۹۰ درصد سرمایه‌گذاری کنیم همانند این است که پول این سرمایه‌گذاری را به چاه ریخته‌ایم و اگر می‌خواهیم یک پژوهش به انجام برسد باید به طور کامل و ۱۰۰ درصدی در پژوهش سرمایه‌گذاری کنیم.

مدیرگروه پژوهشی جامعه شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی فقدان مدیریت را از دیگر چالش‌های اصلی پژوهش در کشور برشمرد و بیان کرد: فقدان مدیریت در حوزه پژوهش و فناوری در کشور هم در بحث هدف‌گذاری و هم در بحث پیشبرد پروژه‌ها  به وضوح قابل مشاهده است.

وی خاطرنشان کرد: در زمینه پژوهش در کشور فقط به دور خودمان می‌چرخیم و در این زمینه به جایی هم نخواهیم رسید؛ چراکه ساختارهای پژوهشی نوآورانه نداریم در صورتی که باید با نوآوری در پژوهش نیازهای روز جامعه را شناسایی نمود.

 به دلیل نبود زیرساخت‌ها، کشورهای غربی از خروجی علمی ما استفاده می‌کنند

 مهدی میراحمدی، عضو هیات علمی گروه پژوهشی سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی جهاددانشگاهی خراسان رضوی نیز در این نشست، گفت: به دلیل عدم زیرساخت‌ها، نمی‌توانیم به طور ۱۰۰ درصد یک پژوهش را  از ایده تا محصول انجام دهیم و در نهایت خروجی علمی ما را همان کشورهای غربی استفاده می‌کنند.

وی افزود: پژوهش‌های انجام شده در حوزه سلولی و مولکولی، فاکتورهای یک ایده اصلی از کشورهای غربی را تغییر می‌دهند و از آن‌ها محصولاتی را استخراج می‌کنند.

وی تصریح کرد: متاسفانه شرایط کشور به گونه‌ای شده که برخی از نکات دارای ارزش شده است که این نکات در کشورهای پیشرو در زمینه پژوهش ارزش محسوب نمی‌شود.

 چون زیرساخت‌های مناسبی نداریم، بودجه‌های پژوهشی به هدر می‌رود

وی با اشاره به اینکه بزرگترین دستاورد یک فرد پژوهشگر در کشور ما این است که تعداد زیادی مقاله داشته باشد، عنوان کرد: در کشور ما یکی از آسیب‌هایی که در بحث ایده‌پردازی داریم این است که تمایل داریم مرزهای علم و دانش را طی نماییم ولی چون زیرساخت‌های مناسبی نداریم، این موضوع منجر به هدر رفت بودجه‌های پژوهشی می‌شود.

این پژوهشگر حوزه سلول‌های بنیادی بیان کرد: در حال حاضر در کشور مشکلاتی داریم که پژوهشگران به این موضوعات ورود پیدا نمی‌کنند؛ چراکه پژوهشگران یک نوع شخصیت برای خود می‌بینند که به این مشکلات که معمولا در سطوح پایین‌تر قرار دارند ورود پیدا نکنند و به یک سری از فناوری‌هایی می‌پردازند که در نهایت خروجی آن استفاده برای کشورهای دیگر است.

صنعت و پژوهش دو حوزه نا آشنا از یکدیگر هستند

میراحمدی در ادامه یادآور شد: متاسفانه پژوهشگران کشور در بحث ایده‌پردازی هیچ شناخت کافی از جامعه و صنعت ندارند، یعنی صنعت و پژوهش دو حوزه نا آشنا از یکدیگر هستند.

وی ادامه داد: یکی از دلایلی که صنعت و پژوهش در کشور به یکدیگر بیگانه هستند این است که یک ارگان یا بخشی که زبان این دو بخش را ترجمه کند در کشور نداریم و این باعث شده است ایده‌پردازی‌هایمان صرفا به چاپ مقالات منجر شود.

به لحاظ تجهیزات آزمایشگاهی در حوزه سلول‌های بنیادی در وضعیت مطلوبی نیستیم

وی با اشاره به اینکه حوزه سلول‌های بنیادی در کشور پرهزینه است، گفت: زمانی که می‌خواهیم در حوزه سلول‌های بنیادی کار کنیم یک سری ملزوماتی همچون محیط کشت، ظروف خاص کشت، ابزارآلات آزمایشگاهی و... نیاز داریم که اساس کار و الفبای این رشته است که متاسفانه در حال حاضر با توجه به تحریم‌ها و همچنین بودجه کشور در وضعیت بدی قرار داریم.

وی عنوان کرد: در کشوری که به لحاظ اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و معیشت بزرگترین استرس مردم است، نمی‌توان از آن مردم انتظار داشت که سراغ درمان سرطان با استفاده از سلول‌های بنیادی برود و یا از یک بیمار دیابتی که مهمترین مشکلش تامین انسولین است، برایش اهمیتی ندارد که غضروف زانویش را با استفاده از سلول‌های بنیادی ترمیم نماید که این موضوع باعث شده است تا برای پژوهشگر نه تقاضایی وجود داشته باشد و نه زیرساختی فراهم شود.

این پژوهشگر حوزه سلول‌های بنیادی خاطرنشان کرد: شرایط تحریم هر چند زیرساخت‌های پژوهشی در کشور را محدود کرده، اما فرصت‌هایی هم به وجود آورده است؛ چراکه  اگر مرزهای کشور باز می‌بود، مراکز تحقیقاتی کشور توان رقابت با نمونه‌های خارجی را نداشتند.

برخی از فناوری‌ها در کشور به پایان خودش ختم نشده است

در ادامه شادی بلوریان، مدیر گروه پژوهشی افزودنی‌های غذایی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، گفت: در خصوص چرخه فناوری و ایده تا محصول، واقعیتی که وجود دارد این است که در طی ۴۰ سال گذشته در این رابطه مطالعات و تحقیقات زیادی شده است، اما در حقیقت این فرایند روانی نبوده و گاها برخی از فناوری‌ها به پایان خودش ختم نشده است.

مدیر گروه پژوهشی افزودنی‌های غذایی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: بحث عمده پژوهش در چرخه فناوری، توسعه فناوری است و آنچه که در این خصوص اهمیت دارد این است که فناوری‌ها تا چه انداز با نیازهای جامعه انطباق دارد.

وی با اشاره به اینکه ما در حوزه پژوهشی کشور ضعف علم و تکنولوژی نداریم، تصریح کرد: عمده ضعف ما در این زمینه توسعه فناوری است و یک چالش اصلی در بحث توسعه فناوری، عدم انسجام نهادها، مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی است که با یکدیگر دارند.

دیوار بی اعتمادی بین مراکز تحقیقاتی و تولیدی در کشور وجود دارد

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی افزود: بین مراکز تحقیقاتی و مراکز تولیدی در کشور دیوار بی اعتمادی وجود دارد و باید با ترفندهای مختلف این دیوار را کوتاه و سپس آن را از بین برد و برای این کار لازم است بخش خصوصی ما به این باور برسد که فناوری‌هایی که در مراکز تحقیقاتی به دست می‌آید می‌تواند بخش کوچکی از مشکلاتش را حل کند.

وی عنوان کرد: باید در حوزه پژوهش پایان کار را تعیین کرد تا بتوان دانش فنی را کسب کنیم و در حال حاضر که فقط برای بقا تلاش می‌کنیم پژوهشگران مجبور هستند کارهایی را برای ایجاد درآمد در مراکز تحقیقاتی انجام دهند که متناسب با نیاز جامعه نمی‌باشد.